Τον καιρό που γεννήϑηκε ο άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος και Βαπτιστής, ο αυτοκράτορας Καίσαρας Αύγουστος έβγαλε μια διαταγή: Οι κάτοικοι όλης της οικουμένης, που ανήκαν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, έπρεπε να καταγραφούν στους δημόσιους καταλόγους, ο καϑένας στον τόπο από όπου καταγόταν η οικογένειά του. Έτσι και ο Ιωσήφ έπρεπε να ταξιδέψει από την Ναζαρέτ της Γαλιλαίας, όπου ζούσε, μέχρι τη Βηϑλεέμ της Ιουδαίας, επειδή οι πρόγονοί του καταγόνταν από το γένος του Δαβίδ.
Εν τω μεταξύ, τον καιρό εκείνο, ο Ιωσήφ ήταν αρραβωνιασμένος με την Παρϑένο Μαρία. Η Μαρία είχε μείνει έγκυος κατά ϑαυμαστό τρόπο, όταν της παρουσιάστηκε ο αρχάγγελος Γαβριήλ και της είπε ότι ϑα συλλάβει με τη δύναμη του Αγίου Πνεύματος. Την πήρε μαζί του και ξεκίνησαν το μακρινό ταξίδι τους, μέσα στην καρδιά του χειμώνα, για να απογραφούν στη Βηϑλεέμ.

Έφτασαν κατακουρασμένοι, και τότε ήρϑε η ώρα της Μαρίας να γεννήσει. Έψαξαν παντού για πανδοχείο, μα δε βρήκαν πουϑενά μέρος για να μείνουν τη νύχτα, επειδή είχαν κατακλύσει τον τόπο όσοι ήρϑαν για να απογραφούν. Κάπου εκεί γύρω, στα περίχωρα της Βηϑλεέμ, βρήκαν μια κρύα και υγρή σπηλιά που ήταν στάβλος ζώων, και μπήκαν μέσα για να προστατευτούν από το τσουχτερό κρύο. Εκεί, ανάμεσα στα άκακα ζώα, η Παρϑένος Μαρία γέννησε εκείνη την νύχτα τον μονογενή της Υιό. Τον σπαργάνωσε όπως-όπως με τα φτωχικά της ρούχα και τον ακούμπησε στη φάτνη που ήταν γεμάτη άχυρο. Τα χνώτα των ζώων ζέσταναν τον μικρό Χριστό, τον Δημιουργό του κόσμου. Έτσι ήταν το ϑέλημα του Θεού, να διδάξει στους ανϑρώπους την τέλεια ταπείνωση, από την πρώτη κιόλας ημέρα που ο Χριστός ήρϑε στον κόσμο. Αυτό το μεγάλο και κοσμοχαρμόσυνο γεγονός το γιορτάζει όλη η οικουμένη τα Χριστούγεννα, στις 25 Δεκεμβρίου.

«Δεῦτε ἴδωμεν πιστοί, ποῦ ἐγεννήϑη ὁ Χριστός, ἀκολουϑήσωμεν λοιπὸν ἔνϑα ὁδεύει ὁ ἀστήρ, μετὰ τῶν μάγων Ἀνατολῆς τῶν βασιλέων. Ἄγγελοι ὑμνοῦσιν, ἀκαταπαύστως ἐκεῖ.
Ποιμένες ἀγραυλοῦσιν, ᾠδὴν ἐπάξιον. Δόξα ἐν ὑψίστοις λέγοντες, τῷ σήμερον ἐν σπηλαίῳ τεχϑέντι, ἐκ τῆς Παρϑένου, καὶ Θεοτόκου, ἐν Βηϑλεὲμ τῆς Ἰουδαίας.»

«Ελάτε όλοι οι πιστοί να δούμε πού γεννήϑηκε ο Χριστός. Ας ακολουϑήσουμε το Αστέρι μαζί με τους Μάγους, τους βασιλείς της Ανατολής. Ας ψάλουμε το «Δόξα εν υψίστοις» στον Χριστό, που γεννήϑηκε σήμερα από την Παρϑένο και Θεοτόκο σε σπήλαιο, στη Βηϑλεέμ της Ιουδαίας».

Εκείνη τη νύχτα, έξω από τη Βηϑλεέμ, κάποιοι βοσκοί αγρυπνούσαν, φυλάγοντας τα κοπάδια τους. Ξαφνικά, εμφανίστηκε μπροστά τους ένας ολόλαμπρος άγγελος και την ίδια στιγμή τους περιέλουσε η αστραφτερή δόξα του Θεού. Οι βοσκοί τρόμαξαν υπερβολικά μπροστά στο ασυνήϑιστο αυτό ϑέαμα, γιατί κατάλαβαν ότι αυτός που τους παρουσιάστηκε δεν ήταν όμοιος με τους ανϑρώπους, αλλά ουράνια και υπερφυσική ύπαρξη. Ο άγγελος αμέσως τους καϑησύχασε: «Μη φοβάστε! Μεταφέρω σε σας και σε όλο τον κόσμο την πιο χαρμόσυνη είδηση! Μάϑετε λοιπόν ότι σήμερα, στη Βηϑλεέμ, την πόλη του Δαβίδ, γεννήϑηκε ως άνϑρωπος ο Σωτήρας του κόσμου, ο Χριστός και Κύριός σας».
«Σας δίνω αυτό ως σημάδι», συνέχισε να τους λέει ο άγγελος Κυρίου. «Θα βρείτε σε μια σπηλιά ένα στάβλο και μέσα εκεί ένα βρέφος σπαργανωμένο σε φάτνη». Την ίδια στιγμή που οι βοσκοί άκουγαν αυτά από τον άγγελο, ξαφνικά είδαν ολόκληρες ουράνιες στρατιές να κατεβαίνουν στη γη και να δοξολογούν τον Θεό λέγοντας: «Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη, εν ανϑρώποις ευδοκία» - «Δόξα στον Ύψιστο Θεό, και σε όλη τη γη ας βασιλεύσει η ειρήνη του Θεού. Ο Θεός έδειξε φανερά πλέον τη μεγάλη αγάπη του, την εύνοιά του προς τους ανϑρώπους». Έστειλε στη γη τον αγαπητό Του Υιό να γίνει άνϑρωπος σαν και εμάς, για να μας σώσει από την αμαρτία, να μας ενώσει μαζί Του και να μας χαρίσει τον Παράδεισο.
Σε λίγο, οι άγγελοι έγιναν άφαντοι. Οι βοσκοί, μόλις συνήλϑαν, είπαν μεταξύ τους: «Πάμε αμέσως στη Βηϑλεέμ να δούμε το γεγονός που μας φανέρωσε ο Κύριος». Έτρεξαν και βρήκαν το σπήλαιο, μέσα στο οποίο βρισκόταν το Θείο βρέφος με τη Μητέρα του και τον Ιωσήφ. Το προσκύνησαν και διηγήϑηκαν με ϑαυμασμό όλα όσα τους συνέβησαν. Όλοι έμειναν εκστατικοί με αυτά που άκουσαν. Η Παναγία σιωπούσε και με προσοχή έβαλε τα λόγια τους μέσα στην καρδιά της. Θυμήϑηκε τότε όλα όσα της είχε πει ο Αρχάγγελος, την ώρα που της ευαγγελίστηκε τη γέννηση του Χριστού, του Υιού του Θεού.
Οι βοσκοί, μετά από τα υπερφυσικά αυτά γεγονότα που άκουσαν και είδαν με τα μάτια τους στη Βηϑλεέμ, επέστρεψαν στον τόπο τους, δοξάζοντας και υμνώντας τον Θεό.
 
«Ἡ Παρϑένος σήμερον,
τὸν ὑπερούσιον τίκτει,
καὶ ἡ γῆ τὸ Σπήλαιον,
τῷ ἀπροσίτω προσάγει.
Ἄγγελοι μετὰ Ποιμένων δοξολογοῦσι.
Μάγοι δὲ μετὰ ἀστέρος ὁδοιποροῦσι.
Δι´ ἡμᾶς γὰρ ἐγεννήϑη,
Παιδίον νέον, ὁ πρὸ αἰώνων Θεός».
 
«Η Παρϑένος Μαρία γεννά σήμερα τον Υπερούσιο Θεό. Η γη προσφέρει στον Απρόσιτο το Σπήλαιο. Οι Άγγελοι τον δοξολογούν μαζί με τους Ποιμένες. Τους Μάγους τους οδηγεί στο δρόμο τους το Αστέρι. Για μας τους ανϑρώπους γεννήϑηκε Παιδί Νέο, που είναι ο προαιώνιος Θεός».

Στην Ανατολή, στα μέρη της Περσίας, ζούσαν τρείς σοφοί μάγοι. Έτσι ονόμαζαν την εποχή εκείνη τους σπουδαίους βασιλιάδες που ήταν και αστρονόμοι. Ξαφνικά, είδαν στον ουρανό ένα ασυνήϑιστα λαμπερό αστέρι. Κατάλαβαν αμέσως ότι στην Ιουδαία γεννήϑηκε ένας πολύ μεγάλος βασιλιάς. Ξεκίνησαν φορτωμένοι με πολύτιμα δώρα να πάνε να τον προσκυνήσουν.
Μόλις έφϑασαν στα Ιεροσόλυμα, το αστέρι χάϑηκε από τον ουρανό, γι’ αυτό άρχισαν να αναζητούν με αγωνία τον νεογέννητο Βασιλιά. Μόλις το άκουσε αυτό ο βασιλιάς Ηρώδης, αναστατώϑηκε, διότι φοβήϑηκε μήπως του πάρει το βασιλικό του ϑρόνο. Κάλεσε τους αρχιερείς και τους γραμματείς, να του πουν πού ϑα γεννιόταν ο Χριστός, σύμφωνα με τις Γραφές. Εκείνοι του ανήγγειλαν ότι ο Βασιλιάς του Ισραήλ ϑα γεννηϑεί στη Βηϑλεέμ. Την εποχή εκείνη, η Βηϑλεέμ δεν ήταν κάποια ξακουστή πόλη, άλλα μια ταπεινή και άσημη κωμόπολη. Ο Θεός όμως την προόριζε να γίνει γνωστή σε όλο τον κόσμο, επειδή εκεί ϑα γεννιόταν ο Χριστός, Αυτός που έγινε άνϑρωπος για να σώσει το ανϑρώπινο γένος.

Ο Ηρώδης ζήτησε με ανυπομονησία από τους Μάγους να εξακριβώσουν πού βρίσκεται το σπίτι του παιδιού, και κατά την επιστροφή τους να έρϑουν να τον πληροφορήσουν, δήϑεν για να πάει κι εκείνος να τον προσκυνήσει. Στον νου του όμως στροβιλίζονταν κακές σκέψεις, να εξοντώσει τον νεογέννητο Βασιλιά.
Μόλις βγήκαν οι Μάγοι από τα Ιεροσόλυμα, προς μεγάλη τους χαρά είδαν και πάλι το Αστέρι στον ουρανό. Το ακολούϑησαν, ώσπου στάϑηκε πάνω από το σπίτι, όπου βρισκόταν το Θείο Βρέφος. Ήρϑαν και γονάτισαν μπροστά στον ουράνιο Βασιλιά με μεγάλη συγκίνηση και δέος. Του πρόσφεραν τα πανάκριβα βασιλικά δώρα τους: Χρυσό για να τον τιμήσουν ως βασιλιά· Λιβάνι επειδή ήταν Θεός· Σμύρνα για την ταφή του, διότι ως άνϑρωπος ϑα περνούσε από το ϑάνατο. Τα ξεχωριστά αυτά δώρα έδειχναν ότι το μικρό αυτό Βρέφος ήταν ο Θεάνϑρωπος Χριστός.
Την νύχτα εκείνη, εμφανίστηκε στους μάγους άγγελος Κυρίου και τους διέταξε να φύγουν για την πατρίδα τους από άλλο δρόμο. Δεν έπρεπε να μάϑει ο Ηρώδης πού μένει ο Χριστός, διότι είχε κατά νου να σκοτώσει τον νεογέννητο Βασιλιά.

Εν τω μεταξύ, ο Ιωσήφ δέχτηκε στον ύπνο του ένα μήνυμα από τον άγγελο: «Να πάρεις γρήγορα το Παιδί και τη Μητέρα του και να φύγετε στην Αίγυπτο».
Ο Ηρώδης μάταια περίμενε τους Μάγους. Κατάλαβε πως τον ξεγέλασαν, ϑύμωσε πολύ και έδωσε στους στρατιώτες του μια φοβερή διαταγή: «Να πάτε στη Βηϑλεέμ και στα περίχωρά της και να σκοτώσετε όλα τα βρέφη από δύο χρονών και κάτω», καϑώς είχε υπολογίσει από τα λεγόμενα των Μάγων το χρόνο που γεννήϑηκε ο Χριστός. Έσφαξαν τότε 14.000 νήπια και σκόρπισαν παντού τη φρίκη και γέμισαν τους ανϑρώπους με απαρηγόρητο ϑρήνο. Εκπληρώϑηκε έτσι η προφητεία του Ιερεμία που έλεγε: «Φωνή ακούστηκε στην πόλη Ραμά, ϑρήνος, κλάματα και οδυρμός πολύς. Η Ραχήλ έκλαιγε τα παιδιά της και δεν ήϑελε να παρηγορηϑεί για το ϑάνατό τους».

Ο Ιωσήφ έμεινε στην Αίγυπτο μαζί με τον μικρό Ιησού και την Παναγία, ώσπου μια νύχτα παρουσιάστηκε και πάλι στο όνειρό του ο άγγελος και του είπε: «Σήκω, πάρε το Παιδί και τη Μητέρα του και γυρίστε στη γη του Ισραήλ. Έχουν πεϑάνει πια αυτοί που ήϑελαν να σκοτώσουν το Παιδί». Έτσι, πήραν το δρόμο της επιστροφής και ήλϑαν και έμειναν μόνιμα στην Ναζαρέτ. Έτσι εκπληρώϑηκε και η προφητεία που έλεγε ότι ο Ιησούς ϑα ονομαστεί Ναζωραίος. Εκεί το Παιδί μεγάλωνε με τη χάρη του Θεού και ήταν γεμάτο από το Άγιο Πνεύμα. Κοντά στον Ιωσήφ έμαϑε την ξυλουργική τέχνη και τον βοηϑούσε στο ξυλουργείο του με ταπείνωση και αγάπη.

Ἡ γέννησίς σου Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ἀνέτειλε τῷ κόσμῳ, τὸ φῶς τὸ τῆς γνώσεως· ἐν αὐτῇ γὰρ οἱ τοῖς ἄστροις λατρεύοντες, ὑπὸ ἀστέρος ἐδιδάσκοντο, σὲ προσκυνεῖν, τὸν Ἥλιον τῆς δικαιοσύνης, καὶ σὲ γινώσκειν ἐξ ὕψους ἀνατολήν, Κύριε δόξα σοι.
 
Η γέννησή σου, Χριστέ ο Θεός μας, ανέτειλε στον κόσμο το φως της γνώσεως. Όσοι λάτρευαν τα αστέρια, με αυτή τη γνώση διδάχτηκαν από το Αστέρι της Βηϑλεέμ να προσκυνούν Εσένα, τον Ήλιο της δικαιοσύνης, και να Σε αναγνωρίζουν ως ανατολή που ήλϑες από τον ουρανό, Κύριε, δόξα Σοι.